نگاهی به منابع آب های سطحی شهرستان دشتستان و سازه های انسانی واقع بر آن ها نوشته شده توسط استاد کفائی بزرگوار

به نام خداوند جان و خرد

عنوان:

نگاهی به منابع آب های سطحی شهرستان دشتستان و سازه های انسانی واقع بر آن ها


 

ساره کفائی گروه آموزشی  زمین شناسی منطقه سعدآباد

 

دی ماه 1395

 

 

 


 

مشخصات جغرافیایی شهرستان دشتستان

شهرستان دشتستان با مساحتی در حدود 6150 کیلومتر مربع در نیمه جنوبی منطقه معتدله شمالی بین عرض جغرافیایی 28 درجه و 47 دقیقه و 35 ثانیه تا 29 درجه و 37 دقیقه و 27 ثانیه شمالی نسبت به خط استوا و از نظر طول جغرافیایی بین نصف النهارهای 50 درجه و 55 دقیقه و 41 ثانیه تا 51 درجه و 45 دقیقه و 34 ثانیه واقع شده است. این شهرستان از طرف شمال غرب به بخش های مرکزی، ریگ و شهرستان گناوه واز طرف غرب به شهرستان تنگستان، از جنوب به شهرستان دشتی و از شمال و مشرق به استان فارس محدود می شود.

منابع آب های سطحی

ازمجموع 4 رودخانه دائمی استان بوشهر، 3 رودخانه دائمی شاپور، دالکی و حله در شهرستان دشتستان جریان دارد.

رودخانه شاپور

رودخانه ی شاپور از ارتفاعات شمال شرقی کازرون سرچشمه گرفته وپس از اتصال آب چشمه ساسان به آن، از حد غربی دشت کازرون گذشته و در انتهای دشت بوشکان، رود شکستیان به آن پیوسته و پس از آن یک مسیر طولانی را طی نموده و در دشت چروم وارد منطقه خشت می گردد. این رودخانه ضمن عبور از دشت خشت حدود 2230 هکتار ازنخلستان و اراضی این دشت را مشروب می نماید. سپس وارد مسیر کوهستانی شده پس از طی مسیر پر پیچ و خم واتصال چندین شاخه فرعی در نزدیکی روستاهای جره بالا و میلک ، وارد بخش شبانکاره می گردد. این رودخانه پس از عبور از این بخش وارد بخش سعدآباد گردیده درروستای درودگاه با رودخانه دالکی تلاقی نموده رودخانه حله را تشکیل می دهد.

وسعت حوزه آبریز رودخانه شاپور تا محل اتصال به رودخانه دالکی 4520 کیلومتر مربع است و درحدود 20 درصد وسعت رودخانه در استان بوشهر واقع شده است.

آب این رودخانه شور بوده هر چند در برخی از کتاب ها و نوشته ها به عنوان رود شیرین از آن یاد می شود.

در بخش شبانکاره سد مخزنی رئیس علی دلواری و در بخش سعدآباد سد انحرافی شبانکاره بر روی این رودخانه احداث شده است.

رودخانه دالکی       

رودخانه دالکی از کوه های جنوب و شرق دشت ارژن واقع در استان فارس سرچشمه می گیرد. پس از عبور از تنگ موسقان در محل دهکده گیخ وارد دشت جره می شود. در انتهای دشت جره رودخانه شور جره به آن می پیوندد و از آن به بعد رودخانه دالکی نامیده می شود. پس از عبور از دشت داداین در جهت شمال غرب جریان می یابد. در این محل رودخانه سیاه رود به آن پیوسته پس از عبور از یک مسیر کوهستانی در جهت شرقی، غربی عبور نموده وارد دشت دالکی می شود. وسعت حوزه آبریز رودخانه دالکی در ایستگاه سرقنات برابر 5280 کیلومتر مربع می باشد. این رودخانه پس از آبیاری دشت دالکی در روستای درودگاه به رودخانه شاپور پیوسته با نام رودخانه حله به خلیج فارس می ریزد.

متوسط آبدهی این رودخانه 15 متر مکعب در ثانیه و متوسط حجم سالیانه آب 477 ملیون متر مکعب می باشد.

 

 

 

سد سرقنات

سد انحرافی سرقنات در شمال روستای سرقنات در بخش سعدآباد بر روی رودخانه دالکی بسته شده است. کانال یا نهر معروف حاج محمد - دراصطلاح محلی جوی حاج محدی در این قسمت آب این رودخانه را به سمت بخش سعدآباد منحرف نموده باعث آبیاری بیش از 1ملیون اصله نخل در این محدوده می گردد. 

 

 

 

رودخانه ی حله

از به هم پیوستن رودخانه دالکی و شاپور در شمال غربی روستای درودگاه در 10 کیلومتری شمال غرب برازجان به وجود آمده است. جهت رودخانه ابتدا از شرق به غرب به طول 40 کیلومتر و سپس به سمت جنوب غرب متمایل شده و پس از 20 کیلومتر مسافت به خلیج فارس می ریزد. متوسط آبدهی سالیانه این رودخانه2 / 33 متر مکعب در ثانیه می باشد.آب رودخانه حله تحت تاثیر آب رودهای شاپور و دالکی که از کیفیت مطلوبی برخوردار نیستند دارای کیفیتی پائین و نه چندان مطلوب می باشد.

سد شبانکاره

سد شبانکاره در 60 کیلومتری شمال بوشهر و 18 کیلومتری غرب برازجان در شهر سعدآباد بر روی رودخانه شاپور احداث شده است. این سد به منظور انحراف آب رودخانه شاپوربه کانال های آبیاری بخش آب پخش در سال 1319 توسط بانک کشاورزی پیشه و هنر ایران مورد بهره برداری قرار گرفت.

این سد دارای ظرفیت آبگیری 6 متر مکعب در ثانیه، متوسط سالنه آب انحرافی 86 ملیون متر مکعب، ارتفاع 5 / 3 متر، طول تاج 110 متر و یک عدد کانال اصلی می باشد.

احداث این سد تاثیر چشمگیری بر افزایش زمین های زیر کشت نخل در بخش شبانکاره داشته، اکنون بالغ بر 800000 اصله نخل واقع در روستاهای چم درواهی، چهار برج، بنار سلیمانی، بنار آزادگان، دشتی اسماعیل خانی، سه کنار، تل سبز، خمیسی، گروگزی و شهر آب پخش از آب این رودخانه آبیاری می شوند.

 

سد مخزنی رئیس علی دلواری

سد رئیس علی دلواری دومین سدی است که بر روی رودخانه شاهپور در بخش شبانکاره دراستان بوشهربسته شده است. این سد در جنوب غربی ایران در 42 کیلومتری شمال شرقی بوشهردر بخش شبانکاره و 60 کیلو متری شمال غرب شهر برازجان قرار دارد.این سد از نوع سد بتنی دو قوسی بوده که طول تاج آن 230 متر، ارتفاع از پی 122 متر، حجم مخزن 685 میلیون متر مکعب ، وسعت مخزن 25 کیلومترمربع و تونل انحرافی آن 281 متر می باشد.هدف از اجرای این طرح  ایجاد حدود 3هزار شغل جدید درقالب آبیاری 22 هزار هکتاراززمین های کشاورزی، تولید سالانه 98 هزار مگاوات انرژی برق آبی، کنترل سیلاب و چلوگیری از بروز خسارات ناشی ازسیل به زمین های کشاورزی، نخلستان ها وتخریب سواحل رودخانه ها بوده است.

سد مخزنی رئیس علی دلواری درسال1386مورد بهره برداری قرارگرفته است. بخش های شبانکاره، سعدآباد ، آب پخش (شهرستان دشتستستان) ، بخش مرکزی (شهرستان بوشهر) و بخش ریگ (شهرستان گناوه) از بخش هایی هستند که در پائین دست این سد واقع شده واز پیامدهای این اقدام عمرانی متاثر شده اند.

 

نظرات 0 + ارسال نظر
امکان ثبت نظر جدید برای این مطلب وجود ندارد.